Zdrowie

Cytologia

Wśród rutynowych badań, które pacjentka z pewnością powinna wykonywać systematycznie, jest cytologia. Badanie określające skład komórkowy na szyjce macicy i w kanale szyjki macicy jest proste i bezbolesne. Wykonywane odpowiednio często, jako badanie przesiewowe zmian na szyjce, pozwala zdiagnozować patologię na wczesnym etapie i w razie konieczności daje możliwość podjęcia odpowiedniego leczenia.

JAK?

Cytologia jest to ocena rozmazu pobranego z tarczy i kanału szyjki macicy. Cytologię można wykonać w każdym gabinecie lekarskim. Badaniami profilaktycznymi polegającymi na corocznej kontroli cytologicznej powinny być objęte kobiety po ukończeniu 25. roku życia (najpóźniej w wieku 30 lat). W sytuacji wczesnego rozpoczęcia współżycia należy wykonać badanie cytologiczne nie później niż 3 lata po inicjacji seksualnej. Prawidłowe wyniki wymazów cytologicznych i brak czynników ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy pozwalają na prowadzenie badania przesiewowego co 3 lata. Korzystając z Populacyjnego Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy pacjentce zaproponować można bezpłatne badanie cytologiczne co 3 lata u kobiet pomiędzy 25. a 59. rokiem życia.

Najlepszy moment, kiedy kobieta powinna zgłosić się na badanie, to czas pomiędzy 10. a 18. dniem cyklu. Powinna przez dwa dni wcześniej unikać kontaktów seksualnych, nie powinna stosować żadnych globulek dopochwowych lub innych leków wpływających na biocenozę pochwy. We wzierniku ginekolog szczoteczką cytologiczną pobierze komórki z szyjki macicy i rozprowadzi je na szkiełku mikroskopowym, utrwalając preparat specjalnym sprayem. Jeśli pacjentka podczas wziernikowania pochwy, koniecznego do uwidocznienia szyjki, jest odpowiednio rozluźniona, to nie odczuje dyskomfortu podczas pobierania rozmazu. Zdarzyć się może czasem, zwłaszcza w przypadkach, gdy na szyjce stwierdzono erytroplakię lub ektopię, że po badaniu pojawi się plamienie. Najczęściej jest ono chwilowe i szybko ustaje.

WYNIKI

Pacjentka pozna wyniki badania po ok. 10–14 dniach. Wynik cytologii najczęściej opisywane są w dwóch skalach:

SKALA Pappanicolau

• I – rozmaz prawidłowy (prawidłowe komórki nabłonka pokrywającego szyjkę, nieliczne limfocyty)
• II – zmiany zapalne (komórki jak w stopniu I + komórki głębszych warstw nabłonka, komórki zmienione metaplastycznie, leukocyty, histiocyty, bakterie, śluz)
• III – komórki są jak w stopniu II + widoczne pojedyncze komórki dysplastyczne
• III a – komórki mogą mieć charakter dysplastyczny
• III b – typowe komórki dysplastyczne
• IV – komórki dysplastyczne + pojedyncze komórki atypowe o cechach nowotworowych
• V – komórki jak w stopniu IV + liczne komórki atypowe (nowotworowe)

SKALA BETHESDA

• W systemie Bethesda za nieprawidłowe uznaje się następujące wyniki:
• ASC – atypowe komórki nabłonkowe; grupa ta dzieli się na podgrupy:
• ASCUS – atypowe komórki nabłonkowe o nieokreślonym znaczeniu;
• ASCH – atypowe komórki nabłonkowe, w przypadku których nie można wykluczyć obecności zmian dużego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego.
• LSIL – zmiany małego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego
• HSIL – zmiany dużego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego
• AGC – atypowe komórki gruczołowe

Każdy wynik cytologiczny powinien zostać oceniony przez ginekologa. Pacjentka nie powinna pomijać wizyty kontrolnej, zwłaszcza jeśli wyniki badania przesiewowego mogą skutkować koniecznością podjęcia dalszej diagnostyki.

NIEPRAWIDŁOWE WYNIKI – CO DALEJ?

Jeśli cytologia wykazuje obecność nieprawidłowych komórek na szyjce macicy, ginekolog może wykorzystać inne metody diagnostyczne do wykrycia procesu, z którym ma do czynienia. Wśród badań dodatkowych przybliżających prawidłowe rozpoznanie wyróżnić można:

- KOLPOSKOPIA

Rozszerzenie diagnostyki dotyczącej patologii szyjki macicy za pomocą mikroskopu i substancji barwiących pozwoli uwidocznić na tarczy szyjki macicy podejrzane strefy, z których następnie pobiera się wycinki do badania histopatologicznego. Kolposkopia jest badaniem niebolesnym, krótkim i dokładnym. Pomoże otrzymać więcej informacji o stanie chorobowym, co z pewnością pomoże ograniczyć liczbę niepotrzebnych zabiegów krio- i elektroterapii szyjki macicy.

- HPV

Gdy u pacjentki istnieje podejrzenie infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), razem z cytologią pobrać można badanie, które wykryje istniejącą infekcję. Wirus ten w przypadku szyjki macicy ma ogromne znaczenie, jako że niektóre z jego typów są odpowiedzialne za rozwój raka szyjki macicy. Diagnostyka ma za zadanie wykazać, jaki typ wirusa występuje u pacjentki. W przypadku typów wirusa niskoonkogennego – HPV: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81 ryzyko transformacji nowotworowej jest nieznaczne i zdecydowanie najczęściej może łączyć się z występowaniem kłykcin kończystych (brodawkowate zmiany występujące w zdecydowanej większości w okolicy sromu i krocza). Dwa pierwsze typy są najczęstszą przyczyną kłykcin. W diagnostyce oznacza się około 15 typów HPV związanych z podwyższonym ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy. Należą do nich HPV: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 73 i 82 . Trzy typy HPV zostały zaklasyfikowane jako wirusy prawdopodobnie wysokiego ryzyka: HPV 26, 53 i 66. Wynik skriningu zalicza pacjentkę do grupy niskiego ryzyka – niewymagającej wnikliwszej diagnostyki – lub do grupy podwyższonego ryzyka, której częściej pobiera się badanie cytologiczne i pilniej nadzoruje ewentualne zmiany na szyjce macicy.

Jedno z najprostszych, najmniej kłopotliwych i niebolesnych badań w ginekologii jest jednocześnie najczęściej pomijanym i bagatelizowanym wśród pacjentek. Zatrważające są statystyki udziału Polek w bezpłatnych badaniach profilaktyki raka szyjki macicy. Istnieje niezwykle mylne przekonanie, że skoro „nic mnie nie boli”, to kontrola ginekologiczna nie jest potrzebna. Każda pacjentka powinna mimo oczywistej niechęci pozostawać pod systematycznym nadzorem, mając w pamięci znane hasło – „lepiej zapobiegać, niż leczyć!”.