Metody antykoncepcji

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierają dwa rodzaje hormonów – estrogeny i progestageny (gestageny). Głównym składnikiem odpowiadającym za działanie antykoncepcyjne jest gestagen, którego działanie polega na hamowaniu owulacji, zwiększeniu lepkości śluzu szyjkowego i ograniczeniu możliwości penetracji przez plemniki oraz powodowaniu zmian w błonie śluzowej macicy (endometrium). Progestagen zmniejsza również kurczliwość jajowodów. Estrogeny ograniczają rozwój pęcherzyka Graafa, a co za tym idzie – potęgują hamowanie jajeczkowania.

Ta metoda antykoncepcji jest polecana przede wszystkim młodym, zdrowym, aktywnym seksualnie i niepalącym kobietom.

Przyjmowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych jest bardzo skuteczną metodą zapobiegania ciąży. Przy prawidłowym stosowaniu preparatu prawdopodobieństwo zajścia w ciążę jest niezwykle małe (wskaźnik Pearla: 0,1). Jeśli jednak kobieta nie stosuje się w 100% do zaleceń producenta, to ryzyko zajścia w ciążę staje się wyższe (wskaźnik Pearla: 6,0–8,0).

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne różnią się między sobą dawką hormonów:

• jednofazowe – preparaty zawierające stałą dawkę hormonów, co oznacza, że wszystkie tabletki w opakowaniu mają identyczny skład hormonalny. Na polskim rynku jest najwięcej tabletek antykoncepcyjnych tego rodzaju
• dwu-, trójfazowe – preparaty, w których dawka hormonów jest różna w zależności od dnia cyklu. Oznacza to, że poszczególne tabletki w jednym opakowaniu różnią się między sobą dawką hormonów. Zmiany zawartości hormonów mają na celu „naśladowanie” naturalnych wahań hormonalnych w organizmie kobiety zachodzących w trakcie cyklu miesiączkowego.

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne różnią się rodzajem progestagenu oraz zawartością estrogenu (najczęściej jest to etynyloestradiol). Ze względu na rodzaj progestagenu tabletki zostały umownie podzielone na generacje.

I GENERACJI – noretynodrel (w piramidzie można te nazwy wpisać pod głównym hasłem „TABL. I GENERACJI”)

Do tej grupy zaliczane są pierwsze tabletki antykoncepcyjne, które zawierały progestagen w formie noretynodrelu lub chlormadinonu, a także estrogen w postaci etynyloestradiolu. W trakcie stosowania tych preparatów można było zaobserwować pojawienie się u kobiet nadmiernego owłosienia albo zmian trądzikowych.

Ciekawostka

W pierwszych tabletkach tego typu, stosowanych w latach 60., dobowa dawka estrogenu odpowiadałaby obecnej tygodniowej, a dawka progestagenu wystarczyłaby na cały cykl.

Tabletki antykoncepcyjne zawierają progestagen II generacji (lewonorgestrel, noretysteron lub octan noretysteronu), a także estrogen w formie etynyloestradiolu.

Tabletki antykoncepcyjne zawierające progestagen w postaci dezogestrelu, gestodenu lub norgestimatu.

Tabletki antykoncepcyjne zawierające progestagen w postaci dienogestu lub drospirenonu, a także estrogen w formie etynyloestradiolu lub walerianianu estradiolu.

Tabletki należy przyjmować codziennie o stałej porze. W przypadku stosowania preparatów zawierających 21 tabletek w opakowaniu, po przyjęciu ostatniej z nich stosuje się 7 dniową przerwę.

Na blistrze każda tabletka oznaczona jest dniem tygodnia, w którym trzeba ją połknąć, należy więc zażywać je zgodnie ze wskazówkami na opakowaniu (taki system zmniejsza prawdopodobieństwo pomyłki). Przyjmuje się jedną tabletkę na dobę. Każde kolejne opakowanie rozpoczyna się po tygodniowej przerwie, w czasie której pojawia się tzw. krwawienie z odstawienia (wygląda jak typowe krwawienie miesiączkowe). Krwawienie występuje zwykle po dwóch–trzech dniach od przyjęcia ostatniej tabletki. Obecnie dostępne są również środki antykoncepcyjne zawierające 28 tabletek w opakowaniu. Zamiast przerwy przyjmuje się tabletki bez hormonów, tzw. placebo. Takie tabletki przyjmuje się w sposób ciągły, a krwawienie występuje w ostatnim tygodniu zażywania tabletek. Opisany system (every day pill) jest popularny w Stanach Zjednoczonych i z pewnością skorzysta z niego wiele Polek. W przypadku stosowania tabletek w tym systemie, krwawienie z odstawienia występuje w trakcie stosowania tabletek placebo (z ostatniego rzędu blistra).

Pierwszą doustną tabletkę antykoncepcyjną przyjmuje się w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego. Kobieta jest zabezpieczona od pierwszego dnia stosowania. Jeśli jednak pierwsza tabletka zostanie przyjęta między drugim a piątym dniem miesiączki, to przez tydzień należy stosować dodatkową metodę antykoncepcji. Warto pamiętać, że w pierwszych cyklach stosowania tabletek antykoncepcyjnych mogą występować krwawienia międzymiesiączkowe. Zjawisko to ma charakter przejściowy i powinno samoistnie ustąpić (w przeciwnym razie należy zgłosić się do lekarza)

Kobieta może zrezygnować z krwawień – jest to możliwe po konsultacji lekarskiej. Kobieta „rezygnuje” wtedy z siedmiodniowej przerwy (rozpoczyna od razu kolejne opakowanie) lub – w przypadku stosowania preparatów 28-tabletkowych - nie zażywa się tabletek placebo. Większość klinicystów uważa, że nie ma żadnych przeciwwskazań do regulacji częstotliwości krwawień.

Zmiany nastroju, bóle głowy, nudności, ból piersi, problemy z miesiączką, takie jak nieregularne miesiączki lub brak miesiączki, ból piersi, tkliwość piersi, upławy, kandydoza sromu i pochwy, zwiększenie masy ciała

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, tak jak inne leki, obok podstawowego działania mogą powodować również działania niepożądane. Mogą one zależeć od wielu czynników, np. od rodzaju progestagenu, dawki estrogenu itd. Dzięki dostępności różnych rodzajów tabletek, lekarz może wybrać najlepszą metodę antykoncepcji i ograniczyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

W trakcie stosowania DTA mogą wystąpić:

• zwiększenie masy ciała,
• ból głowy,
• wahania nastroju,
• tkliwość piersi,
• wymioty, biegunka,
• zatrzymanie płynów,
• zmniejszenie libido,
• nietolerancja soczewek kontaktowych,
• upławy.

Należy skontaktować się z lekarzem, jeśli:

• zauważysz niepokojące zmiany stanu zdrowia (np. bóle w klatce piersiowej, kaszel bez przyczyny, duszności, częściową utratę widzenia, omdlenia, drętwienie lub obrzęk części ciała),
• u członków rodziny wystąpią przypadki zakrzepicy, zawału serca lub udaru,
• wyczujesz obecność guzka w piersi,
• zamierzasz stosować inne leki,
• możliwe jest unieruchomienie lub planujesz zabieg chirurgiczny (najlepiej poinformować na minimum miesiąc wcześniej),
• wystąpi intensywne krwawienie z dróg rodnych,
• pominęłaś przyjęcie tabletki w pierwszym tygodniu cyklu, a współżyłaś w ciągu ostatnich siedmiu dni,
• występuje biegunka (lub wymioty w ciągu kilku godzin po przyjęciu tabletki),
• podejrzewasz ciążę.