Antykoncepcja

Badania przed rozpoczęciem antykoncepcji – potrzebne czy niepotrzebne?

Decydując się na antykoncepcję, trzeba najpierw zapoznać się z szeregiem reguł rządzących tym leczeniem oraz poznać ewentualne działania niepożądane, czasem występujące w trakcie terapii. Wymagana wiedza służy poprawie bezpieczeństwa, jak i skuteczności leczenia. Jeśli chodzi o to, jak bardzo antykoncepcja będzie nas chronić przed zajściem w ciążę, zależy bardzo od naszego postępowania. Ważny jest wybór metody antykoncepcji – by był on rozsądny, dopasowany do naszych potrzeb i oczekiwań. Lekarz powinien wnikliwie prześledzić informacje dotyczące zdrowia kobiety, aby nie natknąć się na przeciwwskazania do włączenia wybranego leku. Chęć rozpoczęcia stosowania leków hormonalnych to doskonały moment na ocenę własnego zdrowia. Lekarz skupi się na kilku niezbędnych badaniach diagnostycznych, by szerzej spojrzeć na nasze ciało.

Czy istnieje jakaś obowiązkowa lista czynności przed włączeniem antykoncepcji? Z pewnością na pierwszym miejscu będzie stał wywiad lekarski. Wiele z pozoru błahych wydarzeń w naszym życiu, związanych z naszym zdrowiem, będzie wpływać na decyzję co do włączenia lub wykluczenia antykoncepcji. Wywiad dotyczący przebytych schorzeń zakrzepowo-zatorowych może spowodować nawet rezygnację z takiego leczenia ze względu na zbyt duże ryzyko dla zdrowia. Systematyczna wizyta lekarska nie powinna być też pozbawiona badania ginekologicznego. Badania palpacyjne na fotelu, czy badania ultrasonograficzne przezpochwowe – to konieczne składowe takiej oceny. Do grupy koniecznych do wykonania badań, zwłaszcza jeśli ostatnia wizyta była dawno, dodać należy badanie cytologiczne. Regularnie wykonywana cytologia, jako badanie przesiewowe w kierunku nowotworów szyjki macicy, jest świetnym narzędziem do kontroli zdrowia kobiety w wieku rozrodczym. Bardzo ważne jest również badanie piersi. Badania można wzbogacić także o ultrasonografię - jest to szczególnie ważne w związku z planowanym rozpoczęciem antykoncepcji, gdyż niewielkich zmian w piersiach w badaniu palpacyjnym można niestety nie wykryć. W przypadku obciążonego wywiadu rodzinnego w kierunku raka piersi to wręcz obowiązek lekarza, by takie badanie pacjentce zaproponować. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi to kolejny krok w kierunku bezpieczniejszej antykoncepcji – w przypadku nieuregulowanych i źle leczonych kobiet z nadciśnieniem, antykoncepcja będzie przeciwwskazana.

Dalsze badania i ich zakres zależą od oceny lekarza. Im więcej danych pozyskanych z wywiadu, dotyczących zwiększonego ryzyka powikłań zakrzepowo-zatorowych, tym dokładniej i szczegółowiej pacjentka powinna zostać zbadana. Z pewnością u wielu z nich wskazana będzie ocena układu krzepnięcia. Podstawowe parametry jak INR, wskaźnik APTT czy PT pozwolą ocenić te mechanizmy. U kobiet, które w ciąży przeszły cholestazę ciężarnych, koniecznością staje się bardzo ostrożne postępowanie z antykoncepcją hormonalną. W takich sytuacjach, aby zachować możliwie daleko idącą ostrożność, wskazane będzie oznaczenie poziomu transaminaz wątrobowych (Aspat i Alat), fosfatazy alkalicznej czy bilirubiny. Części pacjentek z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku cukrzycy, warto zalecić pomiar glukozy na czczo. Zdarza się, na szczęście dość rzadko, że mimo młodego wieku konieczne będzie rozszerzenie diagnostyki w kierunku wczesnej cukrzycy.

Brak wyników badań laboratoryjnych u zdrowych, młodych, niepalących i nieobciążonych pacjentek nie powinien być powodem odroczenia włączenia antykoncepcji. Wynika to z dokładnie zebranego wywiadu o zdrowiu kobiety, który może nakierować na konkretną diagnostykę pacjentki. Z pewnością nie warto wykonywać zawsze wszystkich badań – ich ilość wymaga indywidualnej oceny.

Nadal niestety zbyt często spotkać można pacjentki od wielu lat stosujące antykoncepcję, które nigdy nie miały wykonywanych żadnych badań, ani przed, ani w trakcie stosowania preparatów. Rekordzistki dochodzą do 15-20 lat hormonalnej terapii bez podstawowej diagnostyki. Oczywiście nie jest to winą pacjentki. Wykonanie badań przed włączeniem antykoncepcji kojarzy się często z tym, że wyniki badań mają ułatwić lekarzowi właściwy wybór preparatu. Nie jest to do końca prawda – rezultaty tych badań służą ocenie czy takie leczenie będzie dla pacjentki właściwe, a nie ocenie tego którą metodę antykoncepcji wybrać. Nie zmienia to jednak faktu, że w przypadku odchyleń w badaniach podstawowych, lekarz może zdecydować się na zmianę np. tabletek działających bardziej „ogólnoustrojowo” na wkładkę, której wpływ w dużej mierze ograniczony jest do narządu rodnego.

Dzięki dostępowi do nowoczesnej wiedzy świadomość medyczna pacjentek stale rośnie. Niezależnie czy dotyczy hormonalnej terapii antykoncepcyjnej czy terapii zastępczej. Podnoszenie wiedzy sprzyja poprawie bezpieczeństwa w trakcie stosowania hormonów.