Metody antykoncepcji

Metoda antykoncepcji polegająca na umieszczeniu w jamie macicy wkładki wewnątrzmacicznej (tzw. spirali), która uwalnia aktywne jony metalu (jony miedzi) albo progestagen. Wkładka to niewielki, giętki przedmiot o długości 2–4 cm, który kształtem może przypominać spiralę (wygięty w literę „S” lub „T”). Obecnie na rynku dostępne są wkładki uwalniające miedź – wykonane z polietylenu lub stali nierdzewnej oraz miedzi – a także wkładki uwalniające hormon lewonorgestrel, które są wykonane z elastomeru.

Obecność wkładki w macicy zmienia jej środowisko na niesprzyjające plemnikom, dzięki czemu uzyskuje się efekt antykoncepcyjny. Warto wiedzieć, że wkładki wewnątrzmaciczne mogą być umieszczane w macicy jedynie przez lekarza ginekologa. Spiralę należy wymienić po od trzech do sześciu lat (zależnie od rodzaju wkładki). W Polsce wkładki wewnątrzmaciczne zwykle zakłada się kobietom, które już rodziły.

Działanie antykoncepcyjne wkładki polega przede wszystkim na uniemożliwieniu implantacji zarodka w błonie śluzowej macicy. Jeśli do stosunku doszło w początkowym okresie cyklu, to wkładka może także uniemożliwić zapłodnienie komórki jajowej przez plemniki. Efekt antykoncepcyjny możliwy jest dzięki współdziałaniu kilku czynników:

• ramiona poprzeczne wkładki stanowią mechaniczną barierę – uniemożliwiają plemnikom wejście do jajowodów;
• progestagen wpływa na zmianę grubości endometrium (utrudnia zagnieżdżenie ewentualnego zarodka) oraz częściowo hamuje rozwój pęcherzyków Graafa i jajeczkowanie;
• jony miedzi działają na gruczoły szyjki macicy i powodują wzrost gęstości śluzu – utrudniają przenikanie plemników;
• jony miedzi także mają działanie plemnikobójcze – upośledzają ruchliwość plemników.

Wkładka jest traktowana przez organizm jak ciało obce, co powoduje niewielkie uszkodzenia tkankowe (wywołuje stan nazywany „jałowym stanem zapalnym”), w związku z czym w śluzie pojawiają się białe krwinki (leukocyty), które niszczą bakterie, wirusy i plemniki. Ponadto leukocyty uszkadzają błonę śluzową macicy, dzięki czemu zapobiegają zagnieżdżeniu się zapłodnionej komórki jajowej.

• Każdą wkładkę wewnątrzmaciczną zakłada i wyjmuje lekarz ginekolog.
• Przed założeniem lekarz przeprowadza dokładny wywiad z pacjentką, wykonuje pełne badanie ginekologiczne, pobiera materiał do badania cytologicznego i czystości pochwy, wykonuje przezpochwowe USG narządu rodnego. Wszystko po to, by wykluczyć przeciwwskazania do zastosowania wkładki.
• Tradycyjną wkładkę wewnątrzmaciczną można założyć w dowolnym dniu cyklu, zwykle pod koniec menstruacji.
• Kobietom o niskim progu bólu lekarze zakładający wkładkę zwykle podają miejscowe znieczulenie.
• W warunkach ambulatoryjnych lekarz mierzy długość jamy macicy plastikową lub metalową sondą, odmierza długość na aplikatorze i za pomocą sterylnego aplikatora wsuwa wkładkę przez pochwę i szyjkę macicy na wcześniej określoną głębokość. Następnie nieznacznie cofa aplikator i wypycha tłoczkiem wkładkę, której ramiona się otwierają. Lekarz usuwa aplikator z jamy macicy i pochwy, po czym przycina nitki, którymi zakończona jest wkładka, na długość 2–3 cm, dzięki czemu kobieta może samodzielnie sprawdzić obecność i położenie wkładki.
• W zależności od rodzaju wkładki różny jest okres jej działania (zwykle kilka lat). Także wyjęcie (ewakuacja) wkładki wewnątrzmacicznej to procedura zarezerwowana dla lekarza ginekologa.

Skuteczność wkładek wewnątrzmacicznych jest wysoka. Przy prawidłowym przestrzeganiu zaleceń metody skuteczność stosowania tradycyjnej wkładki wewnątrzmacicznej (z jonami miedzi) jest nieco niższa (wskaźnik Pearla: 0,6) od skuteczności wkładki hormonalnej (wskaźnik Pearla: 0,1). Przy nieprawidłowym stosowaniu skuteczność się obniża (wskaźnik Pearla dla wkładek tradycyjnych: 0,8, dla wkładek hormonalnych: 0,3).

Najwięcej niepożądanych ciąż odnotowuje się w okresie bezpośrednio po założeniu spirali. Może być to związane z tym, że w tym czasie istnieje największe ryzyko, że wkładka się przemieści albo „wypadnie”.

Niektóre możliwe skutki uboczne stosowania metody:

• nieprawidłowe krwawienia miesiączkowe (zwiększone krwawienia przy wkładkach z jonami miedzi),
• ból podbrzusza i okolicy krzyżowej (szczególnie wysokie ryzyko w okresie od miesiąca do trzech miesięcy od założenia wkładki),
• częste upławy z pochwy,
• podwyższenie temperatury ciała,
• ryzyko przemieszczenia się wkładki i przebicia ściany macicy.